سالیانی است پای کتاب‌های ترجمه‌ای با موضوع شکرگزاری به بازار نشر ایران باز شده و سبب رواج ایده‌ی جدیدی از شکرگزاری در میان مردم شده که در فضای معنویت‌های روان‌شناختی و با کارکرد جذب ثروت معرفی و تبلیغ می‌شود. یکی از کتاب‌هایی که با اقبال زیادی توسط مخاطبان مواجهه شده، کتاب «معجزه» راندا برن است.
این کتاب با استناد به جمله‌ای از انجیل متی مدعی می‌شود در این جمله رازی وجود دارد که در یک کلمه پنهان شده و آن کلمه «شکر» است. او معتقد است شکر از خلال یک قانون عام عمل می‌کند که بر کل زندگی انسان تسلط دارد؛ قانونی به نام «قانون جذب». عمده‌ی نقدی که به کتاب برن وارد است، نوع نگاه او به قانون حاکم بر جهان است.
مروجان این تفکر با ارائه‌ی تعریفی نوین از معنویت، آن را به معنای بازگشت به نیروهای درونی و پتانسیل الهی درون بیان کرده و ادعا می‌کنند به دنبال توانمندسازی انسان‌ها و به حرکت درآوردن نیروهای درونی بشری‌اند. ریشه‌ی چنین افکاری را باید در آموزه‌های کابالا یا عرفان یهود جستجو کرد. کابالا یا قباله، آموزه‌های صوفیانه‌ی غیروحیانی است که از گذشته، میان گروهی از رهبران یهودی دست‌به‌دست گشته است. براساس این نوع از عرفان، خداوند در طبیعت، انسان و تاریخ حلول کرده و با آنها متحد می‌شود. در این حالت دیگر خداوند بیرون از آنها وجود مستقلی ندارد و هرکس خدایی در درون خویش دارد.
در این نگاه دین و اعتقاد فرد اهمیتی ندارد. اراده‌ی خداوند حاکم بر جهان نیست، بل‌که تابعی از اراده‌ی انسان است. این‌گونه محوریت دادن به تمنیات انسان محصول نظام معرفتی است که انسان را محور هستی دانسته و امیال نفسانی او را اصیل‌ترین اصل در نهاد انسانی می‌داند.
راندا برن در کتاب دیگر خود به نام «راز» می‌نویسد: «قانون جذب می‌گوید هر چیزی مشابه خود را جذب می‌کند.» و با صراحت بیان می‌کند: «مبارزه با فقر، جنگ، مواد مخدر، تروریسم و خشونت در عمل میزان بیشتری از آنچه نمی‌خواهیم را به ارمغان می‌آورد؛ زیرا هر آنچه در برابرش مقاومت کنید، برجا خواهد ماند.» برهمین اساس کسی که به قانون جذب پایبند می‌شود، باید ستم‌ها و سیاهی‌های موجود را نادیده بگیرد، با آنها مبارزه نکند و حتی به مبارزه‌ی با آنها فکر هم نکند! برن در بخشی از کتاب «معجزه» نیز به وجود گرسنگان و محرومان جهان اشاره می‌کند و راهکار کاهش فقر در جهان را افزایش انسان‌های شاکر می‌داند؛ بدون آنکه به علت اصلی این محرومیت‌ها که نظام سرمایه‌داری است اشاره کند. چنین آموزه‌ای می‌تواند در نهایت سبب انفعال در برابر بی‌عدالتی‌ها و ایجاد حاشیه‌ی امن برای ظالمان شود.
کتاب «معجزه» علاوه بر ایرادات جدی مبنایی، مروج تفکرات شکرآلود دیگری نیز هست. در خلال کتاب از مخاطب خواسته می‌شود سنگی جادویی با ویژگی‌های خاص بیابد و هر شب قبل از خواب آن را لمس کرده و شکرگزاری کند! شیوه‌ای شرک‌آلود که به تدریج سبب حذف احکام عبادی اسلام شده و ارتباط با کائنات را جایگزین ارتباط و انس با خداوند می‌کند، افرادی معنویت‌گرا اما شریعت‌گریز!
به‌طور کلی می‌توان گفت ترویج و نشر چنین کتبی هم‌جهت با خواست نظام لیبرال سرمایه‌داری است که حیات آن با ارزش‌هایی چون رفاه‌طلبی، دنیاگرایی، لذت‌جویی و… درآمیخته است. دکتر رضا برنجکار عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در رابطه با معنویت‌های مدرن می‌گوید: «معنویت مدرن، با به رسمیت شناختن تمدن مدرن، می‌خواهد انسان در درون این تمدن لحظاتی را به یک حالت‌های لذت‌بخش و آرامش‌بخش برسد و با پذیرش ظلم و ستم این تمدن، لحظاتی را در حالات معنوی و نشاط‌آور خود باشد.»
✍️ مریم اردویی
بدون دیدگاه